Zarys działania organizacji pozarządowych (na przykładzie stowarzyszeń)

wzór pisania pracy licencjackiej

Organizacje pozarządowe charakteryzują się wieloma wspólnymi cechami. Ze względu na charakter niniejszej pracy, przedmiotem moich dalszych rozważań będą przede wszystkim stowarzyszenia.

Stowarzyszenia, zgodnie z Ustawą – Prawo o stowarzyszeniach z 7 kwietnia 1989r., ogólnie rzecz ujmując, są samorządnym, dobrowolnym, trwałym zrzeszeniem o celach nie zarobkowych, pozwalającym na realizację indywidualnych zainteresowań. Do założenia stowarzyszenia potrzebne jest minimum 15 osób. Członkami stowarzyszenia mogą być obywatele polscy i cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej. Osoby prawne mogą być jedynie członkami wspierającymi. Stowarzyszenie ma charakter członkowski i skupiać może nieograniczoną liczbę osób. Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego w odpowiednim rejestrowym sądzie wojewódzkim.[1] Należy  dodać, iż ustawodawca nie określa celów, dla jakich może być ono utworzone. Stowarzyszenia określają swoje cele samodzielnie.

W literaturze autorzy podobnie definiują omawiany termin.

A. Kamiński określa związek młodzieży, stowarzyszenie dorosłych jako grupę ludzi, zorganizowaną w dążeniu do realizowania określonych, wspólnych celów, z własną strukturą organizacyjną i funkcjonariuszami, z ustalonymi lub usankcjonowanymi sposobami postępowania i zachowania.[2]

J. Lepalczyk zaś rozumie przez organizację społeczną, stowarzyszenie, formalną grupę osób zidentyfikowanych z jego celami i zadaniami, połączonych wspólną więzią o charakterze przedmiotowym, której treścią jest dążenie do realizacji wspólnego obywatelskiego zadania wynikającego z potrzeb mikro- lub makrośrodowiska społecznego, potrzeb aktualnych lub przewidywanych. Dla realizacji swoich zadań statutowych stowarzyszenia podejmują w różnym zakresie działalność oświatową, która może być ukierunkowana na członków i osoby związane ze stowarzyszeniem, na szerszy, najczęściej anonimowy, krąg odbiorców lub specjalną kategorią odbiorców.[3]

Stowarzyszenia mogą pełnić różne funkcje założone i rzeczywiste. W literaturze fachowej spotykamy różne ich typologie. A. Kamiński wyróżnia trzy podstawowe funkcje:

• afiliacyjną – opartą na zasadzie ,,sąsiedztwa z wyboru”;

• integracyjną – ponieważ stanowią dla jednostek pomost między rodziną    i społecznością lokalną z jednej strony a narodem i wspólnotą ogólnoludzką z drugiej;
• ekspresyjną – gdyż stwarzają warunki ich członkom do przeżyć i wyrażania upodobań.[4]

J. Lepalczyk dostrzega szczególną rolę stowarzyszeń społecznych w zakresie:

• wspomagania rozwoju biologicznego, społecznego i kulturalnego jednostki;
• wdrażania człowieka do pełnienia ról społecznych i zawodowych;

• wzbogacania sfer życia i aktywności jednostki, tj. sfery działalności zorientowanej na zrozumienie i opanowanie rzeczywistości, na jej kształtowanie oraz poszukiwanie ekspresji i wspólnoty;
• upowszechniania wiedzy instrumentalnej i kształtowania określonych postaw;

• rozwijania i urzeczywistniania idei demokracji.[5]

K.Z. Sowa wyodrębnia cztery zasadnicze funkcje:

• integracyjno – strukturalizacyjną;
• samorządową;
• mediacyjno – manipulacyjną;
• inicjowania zmian społecznych.[6]

M. Załuska podkreśla znaczenie aspektów humanistycznych, demokratycznych i socjalnych, zgodnie z tym wyróżnia funkcje:

• innowacyjną;
• świadczenia usług;

• rzecznictwa;
• obrony wartości demokratycznych.[7]

Z względu na zasięg i kierunek działalności stowarzyszeń można  także wyodrębnić funkcje:

• dośrodkowe ,,wewnętrzne” – związane z zaspokajaniem potrzeb, zainteresowań i aspiracji stowarzyszonych;
• odśrodkowe ,,zewnętrzne”- związane z realizacją potrzeb pierwotnych i wtórnych (społeczno-kulturalnych) całej społeczności lokalnej lub określonej jej części.[8]

Można także wyróżnić pięć następujących funkcji:

• przeciwdziałania dehumanizacji otoczenia człowieka w społeczeństwie;
• umożliwia swobody ofiarodawcy wyboru kierunku niesionej pomocy zgodnie z własnymi preferencjami;
• zmniejszania ograniczeń wynikających z systemu demokratycznego i rynku jako mechanizmu zaspokajania potrzeb społecznych;
• kontroli społecznej wyrażanej przez osłabianie i neutralizowanie napięć,  grożących konfliktów z rządem wskutek kwestionowania przyjętych celów politycznych i nie konfrontacyjnych metod rozwiązywania spornych problemów w procesie utrwalania  systemu demokratycznego;

• regulowania podaży i popytu za usługi społeczne.[9]

Znana jest również inna klasyfikacja tych badanych zakresów:

1. działania na rzecz innych osób, takie jak: rzecznictwo interesów, edukacja, pomoc w dystrybucji darów, budowanie kontaktów społecznych, rozwijanie zainteresowań i uzdolnień;
2. opieka, a w niej takie działania jak: opieka pielęgnacyjna, opieka w czasie wolnym, wsparcie moralne i psychiczne, czynności pomocnicze;
3. usługi na rzecz szerszej społeczności: organizacja szkoleń i kursów, koordynacja poczynań innych organizacji, profilaktyka społeczna, pozyskiwanie funduszy. Pomoc ta skierowana jest na wspieranie prawidłowego rozwoju, służy różnym kategoriom potrzebujących.[10]

Organizacje pozarządowe wypracowały na własny użytek szczególny zespół wartości, na owy system składają się:

• tworzenie programów opartych o wartości uniwersalne;
• nie uczestniczenie członków organizacji w zyskach;
• suwerenność wobec struktury i aparatu państwa;
• uproszczenie procesu decyzyjnego w organizacji;
• zajmowanie krytycznego stanowiska wobec autorytetów i opinii podawanych formie dogmatu;
• wyrażanie niezgody na istnienie jakiejkolwiek społecznej alienacji;
• szukanie wspólnego stanowiska i płaszczyzny porozumienia w konflikcie interesów.[11]

Owe wartości są zinternalizowane i propagowane przez członków organizacji pozarządowych.

—

[1] Ustawa z dn. 7.04.1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 1989 r. Nr 20, poz. 104; z 1990 r. Nr 14, poz. 86; z 1996 r. Nr 27, poz. 118; 1997 r. Nr 121, poz. 769; z 1998 r. Nr 106, poz. 668.).

[2] A.Kamiński, Analiza teoretyczna polskich związków młodzieży do połowy XX wieku, Warszawa 1997, s.20.

[3]  J.Lepalczyk, Rola stowarzyszeń społecznych w edukacji ustawicznej społeczeństwa, „Chowanna” 1982,         Nr 4, s.343.

[4]  A.Kamiński, Funkcje pedagogiki, s.156-158.

[5] J.Lepalczyk, Funkcje wychowawcze stowarzyszeń społecznych, Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze 1981, Nr 3.

[6]  K.Z.Sowa, Wstęp do socjologii teorii zrzeszeń, Warszawa 1988, s. 107-116.

[7] M.Załuska, J.Boczoń (red.),  op.cit.,  s.37.

[8] Ibidem, s.197.

[9] A.Piekary, Terenowa polityka społeczna, Warszawa 1991, s. 216-220.

[10]  K.Marzec-Holka, Pracownicy socjalni i wolontariusze a możliwości reformy pomocy społecznej, Bydgoszcz 1998, s.228-229.

[11] M.Załuska J.Boczoń (red.),, op.cit.,  s.15.