Techniki, metody i środki animacji społeczno-kulturalnej

Animacja jako dziedzina społeczna odwołuje się przede wszystkim do nauk społecznych, ich metodologii, metodyki i technik.

Animacja sama w sobie jest metodą działania i interwencji w polu społecznym

Jeśli traktować ją jako pracę socjalną to we współczesnej praktyce odnajdujemy dwa podstawowe opcje metodyczne:

I. Model medyczny – terminologia zapożyczona od medycyny; chodzi tu o „leczenie choroby społecznej”/dysfunkcji społecznej; dzieli się on na kilka faz:

• • • Badanie sytuacji
    • Diagnostyka społeczna
    • Leczenie
    • Ocena jego skutków
    • Zakończenie kuracji (terapii społecznej)

Dokonując diagnozy społecznej animator określa przyczynę cierpienia innej osoby. Stosuje się w tej zindywidualizowanej metodzie psychospołecznej postępowanie pośrednie (socjoterapię – koncentruje się na zewnętrznym środowisku osoby i jego modyfikacji) i bezpośrednie (psychoterapię – koncentruje się na samej osobie umożliwiając jej lepsze zrozumienie siebie i własnej sytuacji).

Cele tej medyczno-psychoterapeutycznej metody określa się jako „kuracyjne”, „prewencyjne” i „promocyjne”. Akcent kładzie się nieustannie na patologię.

II. Model interwencyjny – u jego podstaw leży koncepcja animatora jako „czynnika zmian” indywidualnych i społecznych. Celem tej metody jest „zmiana”. Pojęcie „zmiana” nie oznacza ani ścisłego kierunku przekształceń, ani ich charakteru, pozytywnego lub negatywnego. Oznacza tylko stopień przeobrażenia. Model ten koncentruje się na „porządku życia codziennego” .

Projekt interwencji określa cele zmiany i środki ich osiągnięcia. Przygotowujący go animator wychodzi od zrozumienia dynamiki społecznej i psychologicznej w której znajduje się „klient’ (jednostka, grupa, itd.). Konfrontacja projektów wszystkich partnerów i negocjacje prowadzą do ustalenia projektu wspólnego. Akcent jest położony na świadomą rolę animatora, aby swoim działaniem przyczynić się do zmiany sytuacji „klienta”.

Interwencja może mieć charakter bezpośredni  (nawiązywać stosunki – wykorzystywać i tworzyć struktury w środowisku i uczestniczyć w nich) lub pośredni (wykraczać poza kontakty „twarzą twarz” z klientem i polegać na działaniu w otoczeniu klienta)

• Model „grupowej pracy socjalnej” (TSG) – połączenie dwóch poprzednich – jest to metoda, która pomaga jednostkom i grupom w rozwoju ich zdolności funkcjonowania społecznego dzięki doświadczeniom w grupie. Celem jest umożliwienie im lepszego sprostania problemom osobistym, grupowym lub zbiorowości.

• Animacja traktowana jako metoda działania i interwencji ma na celu przede wszystkim spowodowanie lub wzrost uczestnictwa członków grupy czy zbiorowości.
• Poza generalizującym spojrzeniem na „animację jako metodę”, trzeba uwzględnić także inną optykę: animacja sama posługuje się różnymi technikami  – środkami i metodami. Środki należą do „porządku materialnego” – są to wszelkiego rodzaju pomoce. Metody natomiast są to świadome i konsekwentnie stosowane sposoby postępowania dla osiągnięcia określonego celu (najpowszechniejsza to spotkanie członków grupy)
• Środki używane w pracy z grupą – począwszy od tablicy na środkach audiowizualnych kończąc.
• Techniki pracy grupowej:
  • Komunikowanie
  • Autoświadomość i poznanie
  • Zdolność do organizowania się grupy, jej struktura i dynamika
  • Podejmowanie decyzji
  • Analiza napięć i agresji w grupie
  • Analiza uwarunkowań i wpływów
  • Ocena
  • Postawa twórcza

PRAKTYKA – PRZYKŁADY DZIAŁANIA INSTYTUCJI ANIMACJI SPOŁECZNO-KULTURALNEJ

• Istnieją 2 znaczące typy instytucji: Ośrodki Społeczne i Społeczno-Kulturalne (C.S.-S.C) oraz Domy Młodzieży i Kultury (M.J.C.). Zostaną one omówione na przykładzie Francji.
• C.S.-S.C.:
  • Powstały w latach sześćdziesiątych
  • Są przedmiotem oficjalnych zarządzeń, ale ich powstanie nigdy nie jest obowiązkowe
  • Są zarządzane przez stowarzyszenia, w których skład wchodzą mieszkańcy danego sektora geograficznego (dzielnicy, gminy), przedstawiciele władz miejskich, C.A.F. (kasa zasiłków rodzinnych)
  • Najbardziej ogólne cele można określić jako:
    • Zapewnić dostępnośc i być otwartym dla całej populacji danego sektora geograficznego
    • Zapewnić użytkownikom i mieszkańcom sektora geograficznego rzeczywiste uczestnictwo w animacji i w zarządzaniu ośrodkiem
    • Promować różnorodne typy aktywności społecznej, kulturalnej i sportowej
    • Przyjmować, promować i ewentualnie stowarzyszać wszystkie ugrupowania i grupy, których cele są zgodne z celami ośrodka.
    • Skutecznie odgrywać rolę w animacji sektora geograficznego, być podporą życia zbiorowości lokalnej i stowarzyszeń.
  • Szczególny nacisk kładzie się na działanie o charakterze socjalnym. Zajęciom kulturalnym i czasu wolnego poświęca się z tego względu mniej czasu, pozostawiając je w gestii instytucji specjalistycznych, przede wszystkim M.J.C.
  • Szczególne znaczenie przypisuje się animacji całościowej (globalnej) polegającej na współdziałaniu z innymi organizacjami i instytucjami różnych szczebli.
  • Poza animacją globalną każdy ośrodek prowadzi zajęcia, które podzielić można na trzy typy.
  • Do pierwszego z nich należą usługi i zajęcia przeznaczone dla wszystkich mieszkańców sektora, a zwłaszcza dla rodzin. Dzielą się ona na 9 grup:
    • Ułatwiające prowadzenie gospodarstwa domowego (porady prawne, ekonomiczne; zajęcia praktyczne – gotowanie, szycie, etc.; możliwość wypożyczenia sprzętów tj. narzędzia stolarskie, sprzęt gospodarstwa domowego, etc.)
    • Informacyjne  i edukacyjne dla dorosłych dotyczące 4 dziedzin: przygotowanie do życia w rodzinie, problemów związanych z pełnieniem określonych ról społecznych, działalności społecznej (przygotowanie animatorów-ochotników), problemów związanych z wykonywaniem zawodu
    • Zapewniające łatwiejszy dostęp do różnego typu instytucji (np. ubezpieczenia społeczne, instytucje mieszkaniowe)
    • Zajęcia i usługi o charakterze medycznym: poradnictwo, prewencja, opieka
    • Opieka nad dzieckiem (przechowalnie dzieci, dla tych co nie chcą oddawać dzieci do żłobków)
    • Zajęcia pozaszkolne dla dzieci
    • Zajęcia dla młodzieży
    • Zajęcia i usługi dla osób starzych
    • Zajęcia sytuujące się na pograniczu pierwszego i drugiego typu: dyżury pracowników socjalnych i przedstawicieli różnych instytucji.
  • Zajęcia drugiego typu przeznaczone są dla niektórych kategorii zbiorowości:
    • Dla emigrantów
    • Zajęcia specjalistyczne dla osób niepełnosprawnych i upośledzonych
    • Zajęcia dla bezrobotnych (rekwalifikacja, doradztwo)
    • Kluby prewencyjne dla młodzieży znajdującej się w „grupie ryzyka”
  • Trzeci typ stanowią zajęcia kulturalne i czasu wolnego (kluby filmowe, biblioteki, pracownie, sport, itp.)
• M.J.C.:
  • Zgrupowane są w Federacjach Regionalnych i w Federacji Narodowej (podobnie jak C.S.-S.C)
  • Finansowane są w 50% przede wszystkim przez władze miejskie, gminy, itd., a pozostałe fundusze zdobywają same (opłaty za zajęcia i imprezy, za wypożyczanie pomieszczeń, etc.)
  • Cele i działania są określone w statutach bardzo ogólnie co pozostawia duże pole do działania pracownikom:
    • Rozwijanie zdolności indywidualnych obywateli i osób podejmujących się odpowiedzialności w zbiorowości
    • Podtrzymywanie i rozwój zdolności twórczych
    • Rozwój kulturalny i społeczny
    • Umiejętność odczytywania i rozumienia rzeczywistości społecznej
    • Wspomaganie inicjatyw indywidualnych i zbiorowych
    • Rozwój wspólnot
  • Do realizacji celów prowadzą zajęcia:
    • Kulturalne
    • Praktyczne
    • Wykłady
    • Sportowe
    • Czasu wolnego (święta, gry, dyskoteki, biblioteki)
  • Mimo nazwy nie są wyłącznie przeznaczone do użytku młodzieży
  • M.J.C. zarejestrowane są jako stowarzyszenia i działają na ich prawach

Jak to mówi P. Besnard: „Animuję więc wątpię…”

Nie wiem jak Wy, ale ja zwątpiłam

---

M. Kopczyńska, Animacja społeczno-kulturalna, Warszawa 1993